Het is verleidelijk om te denken dat iedereen een voorkeur heeft voor fantastisch leesvoer. Ik bedoel, waarom zou je willen lezen over een wereld die je al kent, als er ook talloze ‘vreemde werelden’ zijn om te verkennen?

Helaas is dit niet het geval. En om tot deze conclusie te komen, hoef je alleen maar naar de cijfers te kijken. Het succesvolste boek van 2017, zo blijkt uit de door het CPNB samengestelde lijst van 100 bestverkochte boeken, was Oorsprong (Origin) van Dan Brown, waarvan 243.770 exemplaren zijn verkocht. Van de nummer twee, Judas van Astrid Holleeder, gingen 118.496 stuks over de toonbank.

In de lijst zijn twee titels te vinden die in ‘ons’ genre vallen: De Ondergrondse Spoorweg (The Underground Railroad) van Colson Whithead (op plek 69) en Harry Potter en het Vervloekte Kind, deel 1 & 2 (Harry Potter & The Cursed Child) van J.K. Rowling (op #88). Eerstgenoemde werd nadrukkelijk niét in de markt gezet als SF, terwijl laatstgenoemde een toneelscript is, vooral bedoeld voor de echte Harry Potter-fan. (En voor wie dol is op cijfers: De Ondergrondse Spoorweg verkocht circa 30.000 stuks, Harry Potter circa 25.000).

Astrid Holleeders Judas stond in 2016 op 1 (met 382.974 verkochte boeken), gevolgd door J.K. Rowling met haar script (goed voor 147.179 verkochte exemplaren). De enige voor ons relevante auteur is verder Thomas Olde Heuvelt, die met Hex te vinden op positie 88 (met ongeveer 24.000 verkochte exemplaren). In 2015 stond er geen enkele fantastische titel in de top 100 en in 2014 slechts twee: De Cirkel (The Circle) van Dave Eggers (#40) en Mr. Mercedes van Stephen King (#66). En als je nog dieper in het verleden duikt, wordt het beeld alleen maar treuriger.

En hoewel dat helemaal niet erg is, is het wel jammer. Als je kijkt naar oorspronkelijk Nederlandse jeugdboeken, is één auteur heer en meester: Paul van Loon. In de ‘Nederlandse top tien’ is hij in 2017 met maar liefst zeven Dolfje Weerwolfje-boeken vertegenwoordigd. En ook als je top tien-lijsten van pak ‘m de afgelopen 15 jaar bekijkt, is Van Loon steevast bovenaan te vinden. Tosca Menten (bekend van de Dummie de Mummie-serie) is eveneens al jarenlang erg populair. Om maar te zwijgen over Harry Potter.

Je zou verwachten dat kinderen die dol zijn op weerwolfjes en andere fantastische elementen opgroeien tot tieners en (jong)volwassenen die wel een zombie, vliegende schotel of snode magiër kunnen waarderen. Dus hoe komt het dan dat er amper fantastische titels in de top 100 staan? Zijn er dan zo weinig schrijvers in dit genre actief? Of wordt er zo weinig SF en fantasy uitgegeven?

De top 100-lijsten zorgen echter voor een vertekend beeld, want een andere trend is dat het totale aantal verkochte boeken wordt uitgesmeerd over meer titels. Van de nummers 101 en verder zijn minder dan 22.000 stuks verkocht – te weinig om nog door het CPNB te worden meegenomen, maar nog altijd behoorlijke aantallen. Ik vermoed dat er zich onder die titels heel veel young adult- en fantasyboeken bevinden. Het handjevol bestsellerauteurs (Dan Brown, Nicci French, Saskia Noort, Karin Slaughter) is, kortom, niet representatief.

De cijfers in dit toch wel lichtelijk warrige stukje laten zich op meerdere manieren uitleggen. Feit is echter dat er door iedereen minder wordt gelezen (wie treurig wil worden, moet dit rapport er maar eens op naslaan). Is het nodig om op zoek te gaan naar de Nederlandse Dan Brown voor het fantastische genre? Welnee. Op die manier creëer je misschien alleen maar een zwart gat dat er wellicht voor zorgt dat collega SF-schrijvers juist minder verkopen.

De uitdaging waar uitgevers de komende jaren mee te maken krijgen, is het bereiken van de lezer, het vinden van het specifieke publiek dat elk boek heeft. En laat dat in het geval van SF, fantasy en horror nu eens relatief makkelijk zijn. Dus kom op uitgevers, vind ons, jullie lezers. We lopen rond op beurzen, conventies, Comic Cons, fantasy fairs, filmfestivals en noem het maar op, en zijn ook te vinden op Snapchat, Instagram, Facebook, Netflix en YouTube…