Machines Like Me (Machines zoals ik), de nieuwste roman van Ian McEwan, veroorzaakte onlangs enige commotie. En dat had niets te maken met de roman zelf, maar met wat de auteur er over te zeggen had.

McEwan distantieerde zich namelijk nadrukkelijk van het SF-genre. Zijn roman mag zich dan afspelen in een alternatieve werkelijkheid (waarin onder meer wiskundige Alan Turing geen zelfmoord pleegt maar het internet uitvindt), maar dat was slechts bijzaak. Zijn roman had helemaal niets te maken met – zoals McEwan het zelf verwoordde –  ‘antizwaartekrachtlaarzen waarmee je tien keer sneller dan het licht kunt reizen.’ Nee, zo liet de Engelse schrijver fijntjes weten: hij schrijft ‘literatuur’ en dus geen sciencefiction.

Dat McEwan met zijn snobistische opmerkingen de plank helemaal misslaat, behoeft geen betoog. En wie daar wel behoefte aan heeft, hoeft alleen maar dit uitvoerige en uitstekende artikel van journalist Sarah Ditum in The Guardian te lezen.

De vraag of SF (of fantasy of horror) wel of geen literatuur is, is niet alleen achterhaald en irrelevant, maar ook behoorlijk vermoeiend. Het is opmerkelijker dat er kennelijk nog steeds vooroordelen bestaan waarbij het SF-genre door een oubollige bril wordt bekeken. En zodra een literaire auteur een SF-roman schrijft (en daarmee de Libris Literatuurprijs wint) worden de fantastische elementen genegeerd of omfloerst omschreven als dystopisch.

De vraag of SF wel of geen literatuur is, is niet alleen achterhaald en irrelevant, maar ook behoorlijk vermoeiend.

SF is allang geen niche meer die slechts door een kleine groep liefhebbers levend wordt gehouden. Laat staan dat er vrolijk op buitenaardse planeten wordt rondgesprongen met antizwaartekrachtlaarzen. Films, series, games, strips – SF is overal.

Bijna overal.

Want hoe vreemd het misschien ook klinkt, het fantastische boek zelf dreigt in het verdomhoekje te belanden – zeker in Nederland. Auteurs moeten alle zeilen bijzetten om hun boeken aan de man/vrouw te brengen. Grote uitgevers willen hun vingers niet branden aan het fantastische genre in het algemeen en aan lokale schrijvers in het bijzonder.

Dat geldt niet alleen voor fantastische boeken. Ook ‘gewone’ boeken verliezen in rap tempo terrein. Millennials lezen niet meer. Ze doen andere dingen en het openslaan van een boek hoort daar niet bij. Boeken lezen (en schrijven!) wordt een niche. Als we niet uitkijken, leest over 20 jaar niemand meer een boek, gewoon, voor de lol.

Is dat erg of simpelweg een natuurlijk proces, waarbij series de plaats innemen van boeken? Ik houd in ieder geval mijn hart vast de komende jaren en sla alvast een voorraadje boeken in; je weet maar nooit…