Deze week is ruimtesonde Voyager 2 zijn grote broer Voyager 1 achternagegaan. Als tweede door de mens gemaakt ruimteobject heeft de sonde ons zonnestelsel verlaten. Beide Voyagers hebben iets bijzonders aan boord: een boodschap van de mensheid.
Voyager 2 werd op 20 augustus 1977 gelanceerd, Voyager 1 volgde twee weken later. De sondes waren bedoeld om de planeten in ons zonnestelsel te bestuderen en moesten in ieder geval vijf jaar meegaan, lang genoeg om Jupiter en Saturnus te bereiken. De NASA-ingenieurs hebben destijds goed werk verricht, want de Voyager 2 doet het nog steeds.
Op 24 januari 1986 suisde hij langs Uranus en op 25 augustus 1989 zeilde de sonde langs Neptunus. Voyager 2 vliegt momenteel op bijna 18 miljard kilometer afstand van de aarde. De informatie die hij naar de aarde stuurt, doet er 16,5 uur over om aan te komen.
Sinds 2007 is Voyager 2 op weg naar de rand van ons zonnestelsel, de heliosfeer om precies zijn. Dit is een soort gigantische ruimtebubbel die ons zonnestelsel beschermt tegen kosmische straling. Deze bubbel wordt veroorzaakt door de zon, die voortdurend plasmadeeltjes uitstoot. Uit metingen van de NASA is gebleken dat de Voyager 2 op 5 november ons zonnestelsel heeft verlaten – het aantal plasmadeeltjes is namelijk vanaf dat moment drastisch afgenomen.
En vooralsnog weet de Voyager 2 niet van ophouden. Hij heeft een snelheid van ruim 55.000 kilmeter per uur en als er niets geks gebeurt, komt de sonde over ongeveer 300 jaar aan bij de Oortwolk, een naar de Nederlandse sterrenkundige Jan Oort genoemd gebied met talloze ruimterotsen en planeetjes. Het duurt zo’n 30.000 jaar om dit gebied door te trekken. Na 40.000 jaar scheert de sonde langs de eerste ster, Ross 248. En over 296.000 jaar bereikt Voyager 2 Sirius, de helderste ster aan de hemel. Letterlijk op weg naar vreemde werelden dus.
Reuze interessant allemaal, maar het leukste komt nog. Omdat je nu eenmaal nooit weet wie of wat je onderweg allemaal tegen het lijf loopt, hadden de sondes Pioneer 10 en 11, die in 1972 werden gelanceerd, een gouden plaquette aan boord. Op de plaquette was een afbeelding te zien van een naakte man en een vrouw, de positie van de aarde in ons zonnestelsel en een schematische weergave van een zuurstofatoom. Voor de Voyagers wilde de NASA het wat grootser aanpakken en koos men voor een langspeelplaat. Vanwege de duurzaamheid werd de plaat vervaardigd van goud, goed voor zeker een miljard jaar luisterplezier.
Astronoom Carl Sagan (die ook betrokken was bij de gouden plaquette), producer Timothy Ferris, geluidstechnicus Jimmy Iovine (die later albums van onder anderen U2, Tom Petty, Dire Straits en Meat Loaf zou produceren en een invloedrijk label zou oprichten) én niemand minder dan John Lennon kregen zes maanden de tijd om materiaal te selecteren en op te nemen.
De Gouden Plaat valt te beschouwen als een soort tijdscapsule, een kennismaking met de aarde aan de hand van muziek en allerhande geluiden. Het eerste ‘nummer’ is een welkomstwoord van Kurt Waldheim, de toenmalige secretaris-generaal van de Verenigde Naties. Daarna volgen begroetingen in 55 talen (waaronder het Nederlands) en een groot aantal geluiden: een zoen, vogels, regen, een huilende baby enzovoort. De plaat wordt afgesloten met muziek van onder meer Bach, Mozart, Willie Nelson en Chuck Berry. Maar dat is nog niet alles. In de groeven zijn ook 116 afbeeldingen van de aarde en de mens opgeslagen (die je hier allemaal kunt bekijken).
En omdat platenspelers ongetwijfeld dun gezaaid zijn op de dichtstbijzijnde planeet van de ster Sirius, heeft de NASA gezorgd voor een element met een naald en een handleiding. Op de plaat zelf staat aangeven hoe snel hij moet draaien: 3,6 seconden per rondje (16 2/3 toeren per minuut), oftewel de constante waarde van een waterstofatoom – of zoiets, ik vrees dat het mij niet zou lukken om dat ding aan de praat te krijgen…
Om de gelukkige vinder(s) een idee te geven van de ouderdom van de plaat, is een kleine hoeveelheid radioactief materiaal aangebracht op de aluminium verzegeling. Door de hoeveelheid straling te vergelijken met de halfwaardetijd van het materiaal, is uit te rekenen dat de plaat is gemaakt in 1977. Bijzonder vernuftig allemaal. Ik hoop dat de buitenaardse wezens die zich – hopelijk – ooit vol verbazing verzamelen rond de Gouden Plaat over oren en ogen beschikken, anders hebben ze er niets aan.
De officiële verklaring die de toenmalige Amerikaanse president Jimmy Carter gaf bij de lancering van de sondes lijkt zo ontleend te zijn uit een aflevering van Star Trek: “[…] Van de 200 miljard sterren in de Melkweg hebben sommige – misschien vele – bewoonde planeten of op de ruimte georiënteerde beschavingen. Als een van deze beschavingen de Voyager onderschept en de inhoud van de opnames kan begrijpen is hier onze boodschap: “We proberen onze tijd te overleven zodat we in die van jullie voort kunnen leven. We hopen dat op een dag, de problemen die we ondervinden opgelost zijn, aan een gemeenschap van Galactische Beschavingen deel te kunnen nemen. Deze opname vertegenwoordigt onze hoop, vastbeslotenheid en goedwillendheid in een enorm en geweldig universum.”
Deelnemen aan een gemeenschap van Galactische Beschavingen – kom daar nu nog maar eens om.
En tot slot: voor wie graag zijn eigen Voyager Golden Record wil bezitten, via Ozma Records is een fraaie reproductie te bestellen voor 98 dollar. De box bevat onder meer drie doorschijnende goudkleurige lp’s, een boek met alle 116 afbeeldingen die in de plaatgroeven van het origineel staan, een Voyager slipmat en een op goudfolie gedrukte reproductie van de ‘handleiding’ op de plaat zelf.
Vreemde Werelden 