‘Wat leuk zeg, dat Vreemde Werelden’, zei een collega onlangs. ‘Is het een idee om ook comics aan bod te laten komen? Ik wil elke maand wel een bepaalde serie of een nieuw album uitlichten.’
Goed idee, was mijn antwoord. ‘Waar denk je zoal aan?’

Nu is mijn collega een groot en enthousiast stripliefhebber en in rap tempo praatte hij me bij over alle nieuwe titels en ontwikkelingen. ‘Genoeg te vertellen dus,” zo besloot hij. ‘Volgende week heb je van mij een artikel.’

‘Nog één ding,’ zei ik. ‘Vreemde Werelden gaat over Nederlandstalige SF, fantasy en horror. Houd je daar wel rekening mee?’
‘In het Nederlands dus?’
Ik knikte. Het bleef enige tijd stil.
‘Waarom zou je je zo beperken?’ vroeg hij toen. ‘Nederlandstalig is sowieso een niche, en Nederlandse comics een niche van een niche. Iedereen leest Engels. Ik denk er nog even over na.’

Hoewel het van de zotte is dat je eigen taal tot een niche wordt gerekend, heeft hij wel een punt.

En als iemand dat zegt, dan weet je al hoe laat het is. Die striprubriek komt er dus niet. Zijn opmerking zette me wel aan het denken. Want hoewel het van de zotte is dat je eigen taal tot een niche wordt gerekend, heeft hij wel een punt. Zijn redenatie gaat helaas ook op voor fantastische romans in het Nederlands.

Nederlanders (en Vlamingen) lezen nu eenmaal graag Engels, waarbij overigens vaak het argument wordt gebruikt dat dat nu eenmaal de oorspronkelijke taal is waarin een boek is geschreven. Een beetje een flauwekul argument, want als Nederlander is het Engels immers niet je moedertaal. Hoe goed je Engels ook is, het leest toch anders. Maar dit terzijde.

Aangezien steeds meer mensen fantastische literatuur in het Engels lezen, kopen boekhandels daardoor minder Nederlandse (lees: vertaalde) boeken  in, waardoor de oplages omlaag gaan, uitgevers vervolgens nog minder in het Nederlands op de markt brengen, waardoor het aanbod minder wordt, mensen meer in het Engels gaan lezen – enfin, het is een vicieuze cirkel.

Dat wij in Nederland dol zijn op fantasy behoeft geen betoog. Zie alleen al het succes van Game of Thrones en de boeken van George R.R. Martin. Maar hoe groot is het publiek voor Nederlandstalige fantasy? In een openhartig blog op FantasyWereld licht Maarten Basjes, die fantasy en sciencefiction acquireert voor uitgeverij Luitingh-Sijthoff, een tipje van de sluier op.

De vertaalkosten zijn zo extreem hoog dat een uitgever behoorlijk wat boeken moet verkopen om uit de kosten te komen.

Basjes reageert op fans die klagen dat de uitgever hun favoriete fantasyserie halverwege stopzet. De vertaalkosten, zo stelt Basjes, zijn zo extreem hoog dat de uitgever behoorlijk wat boeken moet verkopen om uit de kosten te komen, laat staan om winst te maken.

Basjes noemt als voorbeeld David Hairs De Brug der Getijden. Uit kostenoverwegingen is deze vierdelige Engelse serie per deel gesplitst, waardoor er in totaal acht boeken zouden moeten verschijnen. Na deel zes heeft Luitingh-Sijthoff de stekker uit de serie getrokken.

De cijfers die Basjes hierbij noemt, zijn redelijk onthutsend. David Hair kwam goed uit de startblokken, maar per deel kelderden de verkoopcijfers. Van deel 3 werd nog maar de helft verkocht van deel 1 en van het zesde deel gingen er slechts 1500 exemplaren over de toonbank.

En als je de dalende lijn doortrekt, zitten er nu nog slechts 1000 mensen te wachten op de laatste twee delen van de serie. Basjes stelt voor om deze delen dan maar samen te voegen, zodat je uitkomt op een dikke pil van ruim 900 pagina’s. Om uit de kosten te komen, moeten er 3000 boeken worden verkocht – maar helaas, zoveel lezers zijn er niet meer…

(Een snelle rekensom: 3000 boeken x een verkoopprijs van 29,99 euro = bijna 90.000 euro. Dat is een flink bedrag. Ben benieuwd hoe het kostenplaatje eruitziet. Ik vermoed dat vertaal- en drukkosten ongeveer de helft van dit bedrag zijn.)

Een oplossing om het tij te keren heeft Basjes niet. Een commerciële uitgeverij geeft natuurlijk geen boeken uit om verlies te maken, en een fantasyliefhebber begint natuurlijk niet aan een serie die wel eens na een paar delen stopgezet zou kunnen worden.

Geef Nederlandse en Vlaamse fantasyschrijvers nog vaker een kans.

Waarom zou je lezers echter niet kunnen laten voorintekenen op een vervolgdeel, zodat je als uitgever op voorhand weet hoeveel belangstelling er voor is? Of sluit bijvoorbeeld een abonnementsconstructie af. Een andere optie is om simpelweg geen grote series meer uit te geven, maar het bij maximaal drie of vier delen te houden. Of van tevoren een begroting op te stellen van pak ‘m beet 2000 stuks per oplage, en dit als pakket aan te bieden bij de boekhandels.

En last but not least: geef Nederlandse en Vlaamse fantasyschrijvers nog vaker een kans, dat scheelt in ieder geval de ‘extreem hoge vertaalkosten.’

Dat er te weinig lezers zijn om de uitgave van lijvige Nederlandse fantasyromans te rechtvaardigen, weiger ik te geloven. Toegegeven, de drempel om oorspronkelijk Nederlandstalige fantasy te lezen, is voor sommigen wat hoog. Het is niet voor niets dat schrijver Ad van Tiggelen door het leven gaat als Adrian Stone, of dat Wim Stolk beter bekend is geworden onder zijn pseudoniem W.J. Maryson. Om deze cultuuromslag voor elkaar te krijgen, is echter meer nodig dan een fancy naam.

Er is sowieso een heleboel nodig om mensen (jongeren in bijzonder) überhaupt aan het lezen te kringen – of het nu gaat om strips of romans, in welk genre dan ook. Maar daarover later meer.