In Nederland gingen in 2024 ruim 43 miljoen boeken over de toonbank, waarvan ruim drie miljoen digitaal (bron). Tegelijkertijd eindigden vorig jaar ook zo’n vier miljoen nieuwe, onverkochte boeken in de papierversnipperaar.

Vier miljoen! Als je al die boeken op elkaar stapelt – waarbij je uitgaat van een gemiddelde dikte van 2,5 centimeter – levert dat een stapel op van ruim 100 kilometer. Deze boekenberg zou niet alleen boven de wolken uitsteken, maar ook hoger reiken dan de meeste weerballonnen, straaljagers en zelfs ver in de atmosfeer doordringen – tot aan de rand van de ruimte.

In 2024 eindigden zo’n vier miljoen onverkochte boeken in de versnipperaar.

Deze boeken waren afkomstig van CB in Culemborg (misschien beter bekend onder de oude naam Centraal Boekhuis), die ze liet vernietigen in opdracht van de uitgeverijen. Niet omdat het zulke slechte boeken waren, maar puur omdat ze te veel ruimte innamen. Niet alleen tijd is geld, ook ruimte is kostbaar.

De kritiek in de boekenbranche is dat sommige uitgevers sowieso te veel boeken uitgeven. Ingegeven door het argument dat je nu eenmaal niet kunt voorspellen welke boeken een succes worden.

Een onverwachte bestseller mislopen is voor uitgevers een nachtmerrie.

Ook kosten spelen een rol. Een gebonden boek moet in grotere oplage verschijnen om betaalbaar te blijven, en een hogere oplage verlaagt de kostprijs per boek. En hoewel dat nooit een excuus mag zijn voor bewuste overproductie, lijkt dat soms wel te gebeuren. Beter te veel dan te weinig, want een onverwachte bestseller mislopen is voor uitgevers een nachtmerrie…

Ik zou zeggen: start een crowdfundingsactie om al die boeken op te kopen, regel een colonne vrachtauto’s, stort de hallen in bijvoorbeeld Jaarbeurs Utrecht of de Brabanthallen in Den Bosch vol met en laat mensen naar hartenlust (of voor een klein bedrag) grasduinen in die boekenstapels.

Het probleem is alleen dat boeken in Nederland een vaste prijs kennen. Aan deze prijs mag je pas na twee jaar sleutelen. En dan nog is het niet de bedoeling om boeken gelijk maar voor een spotprijs te verkopen. Zo gingen vorig jaar slechts 750.000 boeken in de ramsj.

De vernietiging van miljoenen boeken is niet alleen zonde, het is ook ecologisch niet goed te praten. Papierproductie kost bomen, water en energie. Uitgevers zouden kritischer kunnen kijken naar hun oplages en meer moeten investeren in printing-on-demand, waarbij boeken pas worden gedrukt zodra er vraag naar is. Ook boekhandels en (online) media spelen een rol: meer aandacht voor ramsj en tweedehands boeken kan de levensduur van een titel verlengen.

Of misschien moeten we gewoon accepteren dat sommige boeken bestemd zijn voor de papierversnipperaar – maar dan liefst wel pas nádat ze gelezen zijn.